Kategori arşivi: Yazıları ve Konuşmaları

Çocuk ve Ergenlerle İlgili Son Yayımlanan İki Araştırma

EMDR Terapisi başta TSSB olmak üzere pek çok psikiyatrik bozukluk için etkili ve güvenli bir yöntemdir. Psikiyatrik tedavilerde araştırmalarla ilgili etik ve diğer kısıtlılıklar nedeni ile çocuklarla ilgili araştırmalar genellikle yetişkin araştırmalarından sonra gelmektedir. Bu doğrultuda EMDR ile ilgili araştırmalarda da çocuk literatürü yetişkin literatürünün gerisindedir diyebiliriz. Çocuklarda ruhsal bozukluklarda, EMDR’ın yeni henüz kılavuzlarda tam netleşmemiştir.Bu nedenle çocuklarla ilgili yapılan EMDR çalışmaları daha da önem taşıyor. Bu önem doğrultusunda yakın zamanda yayınlanan EMDR ve Çocuk konulu iki araştırmayı Psikolog Derin Kubilay’ın çevirisi ile özetlemek istedik.

EMDR ve Çocuk

1. Çocuklar için EMDR Grup Protokolünün Mülteci Çocuklarda TSSB Semptomlarını Azaltmaktaki Etkisi

Giriş

2011’de başlayan Suriye İç Savaşı’ndan bu yana, milyonlarca Suriyeli Türkiye sınırını geçerek ailelerini ve kendilerini savaşın etkilerinden korumaya çalıştı. Sonuç olarak, 1,9 milyon Suriyeli yetişkin ve 17 yaş altındaki 1,6 milyon çocuk Geçici Koruma Yönetmeliği kapsamında Türkiye’ye yerleşti. Koruma kapsamında temel ihtiyaçları karşılansa da pek çok mülteci savaş sırasında maruz kaldıkları travmatik olaylar sebebiyle ruhsal bozukluklara yakalandı.

Bu artan ihtiyaca cevaben Afet ve Acil Durum Başkanlığı (AFAD) kamp sahasına öncelik vererek mülteci topluluklarına psikososyal destek sağladı. Hükümetlerarası birtakım organizasyonlar (UNHCR gibi) bu kamp sahalarına psikososyal rehabilitasyon merkezleri kurdu. Ancak, bu kamp sahalarının dışında ikamet eden Suriyeli mültecilerin büyük çoğunluğu kentsel alanlardaki hizmetlere erişme konusunda pek çok zorlukla karşılaştı. Metropollere giden sürekli göç akışı ve geçici mültecilere uzun vadeli sağlık poliçeleri yapmaktaki zorluk sebebiyle bu sistem bir çıkmaza girdi. Buna ek olarak, kentteki mültecilere sağlık servislerine erişim konusunda sorumluluğa sahip yerel belediyeler ve kamu yetkilileri birtakım yasal, politik ve finansal bariyerlere tosladı.

İstisnai bir vaka olarak, yerel kamu yetkilileri İstanbul’daki Suriyeli çocukların TSSB tedavisini benimseyip destekledi. Bu konuya dair potansiyel olarak travmatize olmuş pek çok Suriyeli çocuğa grup terapisi uygulama kararı verildi. Bunun dışında, analiz için bu çocukların majör depresyon seviyeleri ve iyi oluş hallerindeki farklılıklar kontrol edildi. Bu çalışma, projeye öncülük eden İstanbul’daki Maltepe ilçesinin yaptığı çalışmanın sonuçlarını raporlamaktadır.

Silahlı Çatışmadan Etkilenen Mülteci Çocukların Ruh Sağlığı

Savaşa bağlı olarak çıkan TSSB semptomlarını araştıran çalışmaların Suriye iç savaşı yüzünden ortaya çıkan duygusal acının çocukların zihinlerinde de var olduğunu gösterdiği bilinmektedir. Son yapılan çalışmalara göre Suriyeli çocukların yarısının zihninde anksiyete semptomları ve geri kalan çocukların üçte birinde de hem depresyon hem de anksiyete belirtileri gözlenmiştir. Suriyeli mülteci çocuklar depresyon ve anksiyete ile eş zamanlı olarak yüksek seviyede TSSB belirtisi de göstermektedir. İlginç bir şekilde, yalnızca Suriyeli mülteci çocuklar değil, aynı zamanda Suriye sınırına yakın yaşayan Türk akranları da orta ve şiddetli seviyede TSSB semptomlarından mustaripler.

Günlük stresörler ve travma ile etkileşime giren mültecilerde tedavi edilmeden ruhsal bozukluklar kronik hale gelmektedir. Daha geniş bir açıdan bakarsak, Suriyeli çocukların iyi oluş halleri geçmiş travmatik olaylar (ölüm tehditleri, işkence, açlık, ciddi yaralanmalar, aile üyelerinin zarar görmesi, ölüm ya da kalıcı yok oluş gibi) tarafından zedelenmektedir. Bu yüzden de Suriyeli mülteci çocukların ruh sağlıkları için bütüncül bir yaklaşıma sahip olarak onların depresyon ve psikososyal iyi oluş hallerinin belirleyicilerini kontrol etmek çok önemlidir.

EMDR Tedavisi

AIP (Adaptif Bilgi İşleme) modeline göre insan beyni bilgileri genelde işlevsel bir yolla işler. Ancak travma veya yaşamı tehdit eden olaylar yaşandığında bunlar bilgi işleme sistemini bozarak travmatik deneyimlerin işlenmemiş bir hafıza durumunda depolanmasına yol açar. Bunun sonucunda da bu hafıza deposu birtakım bedensel duyumlar, negatif duygular ve inançlarla ilişkilendirilir. EMDR insanların travmatik anılarını işlemesine ve bu anıların negatif taraflarını nötralize etme konusunda yardımcı olur. Terapist göz hareketleri ile çift yönlü uyarım yaptığında danışan imge, biliş, duygu ve bedensel duyular yoluyla o anılara ulaşabilir.

EMDR terapisi travma deneyimi olan çocuklarda da etkinliğini göstermiştir. Çocukların farklı yaşlarda dünyayı farklı yönlerden kavradığı ve bu yüzden de travmatik çocuklarda yaşa bağlı olarak travmanın farklı etkileri olabileceği görülmüştür. Bu yüzden psikolojik müdahalelerin çocukların gelişimsel seviyelerine uygun olarak ilerlemesi gerekir. Bu yüzden de “Gelişimsel EMDR” protokolü çocuk ve ergenlerde kullanılmaktadır.

Çocuklar ile EMDR Grup Protokolü (EMDR-GP/C)

Afet koşullarında bireysel olarak EMDR terapisini uygulamak pratik olmayabilir. Bir afetten pek çok insan etkilendiğinde grup müdahalelerinin çok daha etkili ve ekonomik olduğu bilinmektedir. Çocuklarla EMDR Grup protokolü 1999’da meydana gelen Marmara Depremi sonrasında geliştirilmiştir. EMDR-GP/C bireysel terapiye erişim sağlayamayan pek çok travmatik çocuk için sağlanmıştır. O günden beri spesifik afetler ve farklı popülasyonlar için EMDR-GP/C modifiye edilerek kullanılmaktadır. EMDR-GP/C, EMDR-IGTP (EMDR bütüncül grup protokolü)’ne göre daha farklıdır: Her ikisi de 8 fazlı olsa da hazırlık, duyarsızlaştırma ve yerleştirme adımlarının içeriği daha farklı ilerler. Travmaya özgü hikayelerin kullanılması ile anıların duygusal, duyusal ve sözel taraflarının güçlendirilmesi hedeflenir çünkü travmatik anı deneyimlendiğinde sözel ifadeler ve yorumlamalar engellenir.

EMDR-GP/C’nin 8 adımı:

Tanışma: Travmanın doğasını, grup kurallarını, isim etiketlerini ve ölçekleri doldurmanın mantığını anlatmak
Hazırlık: Çocukların destek sistemini anlamak; EMDR’i, güvenli yeri, kaynak egzersizini ve BLS (Çift yönlü uyarım) ile yerleştirmeyi açıklamak
Değerlendirme: Kâğıdın küçük bir bölümüne en kötü imgeyi çizmek, SUD (rahatsız edici duygular, bedensel duyumlar vs.) seviyesini ölçmek
Duyarsızlaştırma: Çift yönlü uyarım ile (kelebek sarılması veya diz vuruşu) 4 farklı kâğıda çizim yapılır. Gerektiği durumlarda 5 ve 6. Çizime kadar işleme devam edebilir.
Yerleştirme: Bilgi İşlem Modeli’ne göre yazılan iyileştirici hikâye ile, çift yönlü uyarımla beraber yerleştirme yapılır.
Beden tarama: Gevşeme tekniği ile pozitif bedensel durum yerleştirilir.
Kapanış ve gelecek şablonu: Sanat işi ile güçlü bir kapanış sağlanır.
Yeniden değerlendirme: Eğer mümkünse yapılır.

Bu içerikle EMDR-GP/C danışanlara travmatik anılarını bütünleştirme ve yeniden sağlamlaştırma için yardımcı olur. Travmatik olaya ise işlevsel bir anlam verir.

Bu araştırmanın amacı

Kentsel kesim içerisindeki mülteci topluluklarının yüksek seviyeli hareketini ve kısıtlı finansal kaynakların mülteci çocukların ruh sağlığı servislerine paylaştırılmasındaki zorluğu göz önüne alarak EMDR-GP/C uygulamasının mülteci çocuklardaki TSSB semptomları için uygun maliyetli ve hızlı bir çözüm olarak karşımıza çıktığını göstermekteyiz.

Böylece randomize kontrollü bir çalışma ile EMDR-GP/C’nin orta ve şiddetli TSSB semptomu gösteren 121 mülteci çocuk üzerinde uygulanması planlanmıştır. Daha geniş bir açıdan yaklaşırsak, depresyon seviyesini azaltmakta ve iyi oluş halini geliştirmekte EMDR-GP/C’nin etkinliği araştırılmıştır. Bu çalışmada 3 hipotez öne sürülmüştür:

EMDR-GP/C Suriyeli mülteci çocukların TSSB semptomlarını azaltmakta etkili bir tedavi yöntemi olabilir.
EMDR-GP/C Suriyeli mülteci çocukların iyi oluş hallerini geliştirebilir.
EMDR-GP/C Suriyeli mülteci çocukların majör depresyon seviyelerini azaltmakta etkili olabilir.

Yöntem

6-15 yaşları arasında olan ve TSSB semptomları gösteren 121 Suriyeli mülteci çocuk bu çalışmaya katıldı. Yalnızca savaşla ilişkili travmalara sahip ve 6 aydan uzun süredir devam eden semptomlara sahip kişilerle çalışıldı. Bu çocukların TSSB tanı kriterlerini karşıladığı belirtildi.

Suriye’de yalnızca “deli” insanların psikososyal destek aldığında dair kültürel bir damgalama mevcuttur. Bu yüzden TSSB tanısı almak, Suriyeli mülteci gruplarında dışlanma ve bir hastaneye nakledilme korkusu içeriyor. Bu kültürel engeli aşmak adına hem Arapça hem de Türkçe dilinde yazılmış bilgilendirici metinler hazırlanarak mülteci ailelerine ve Türk komşularına yapılan ziyaretlerde dağıtıldı. Okullarda Suriyeli çocukların ebeveynlerini kendi çocuklarında mümkün olduğunca hızlı bir şekilde ruh sağlığı konularında destek alması için bilgilendirici konuşmalar yapıldı. 7/24 açık bir hat kurularak eğer bu proje hakkında daha fazla bilgi almak isterlerse arayabilecekleri söylendi. En sonunda birtakım katılımcıların devamsızlığı ile 94 katılımcı projeye devam etti.

Ölçekler

94 katılımcı randomize bir şekilde EMDR ve kontrol gruplarına dağıtıldı. Tüm bunlara rağmen kontrol grubunda yüksek oranda bir devamsızlık oluştu çünkü o grupta ilk başta herhangi bir müdahale uygulanmadı. Bu araştırmada travmatik anıların şiddetini ölçmek adına “Child posttraumatic stress reaction index (CPTS-RI), α=.86”, öznel iyi oluş hallerini incelemek adına “World Health Organisation (WHO)-5 Well-Being İndex, α=.78” ve depresif belirtileri görmek için “Major depression inventory (MDI), α=.87” ölçekleri kullanıldı. Geçerlilik ve güvenilirlik ise “veri doğruluğu”, “tanısal güvenilirlik” ve “bilişsel geçerlilik” ile ölçüldü.

Müdahale

EMDR-GP/C protokolü standart 8 aşamayı içerir ve grup terapi modeline odaklanır. Seanslar boyu gelişimi takip etmek adına SUD ölçeği uygulanır. Böylece danışanlar negatif duygularını 1 ila 10 arasında puanlar. SUD skorlarında düşüş ise seanslar sonundaki gevşemenin göstergesidir. Ortalama bir seans 90-120 dk. sürmektedir.

Veri Analizi

Gruplararası tasarımda temel düzey skorları ve demografik bilgiler t-testi ile analiz edildi. Tedavi öncesi skorlar kontrol edildi ve ANCOVA ile gruplararası farklar analize sokuldu.

Sonuçlar

Bu çocukların büyük çoğunluğu erkekti ve büyük bir kısmı Suriye’deki sivil savaşta bir aile üyesini kaybetmişti. Pretest skorları EMDR ve kontrol grubunda anlamlı bir fark göstermedi. Ancak EMDR-GP/C tedavi grubunda olanların TSSB semptomları kontrol grubuna oranla düşüş gösterdi. Ayrıca EMDR terapisinin iyi oluş puanlarında ve depresyon seviyelerinde de anlamlı bir etkisi olmuştur. Aradan geçen zamanın kendisi ise TSSB semptomlarının şiddetini düşürmüştür. Pretest ile Posttest arasında geçen zaman boyunca EMDR terapisinin TSSB semptomlarında önemli bir gelişme kaydetti görülmüştür.

Tartışma

Bu çalışmanın amacı EMDR-GP/C’nin Suriyeli mülteci çocuklardaki TSSB’deki etkisini değerlendirmektir. İlk hipoteze göre, EMDR-GP/C’nin TSSB semptomları üzerindeki törapatik etkisi incelenmiştir. İkinci ve üçüncü hipotezde ise EMDR-GP/C müdahalesinin iyi oluş hali ve depresyon üzerindeki potansiyel pozitif etkisi araştırılmıştır. Bilindiği kadarıyla, kentsel bir alanda yaşayan mülteci çocuklarda uygulanmış EMDR grup terapisi etkinliği ölçen ilk çalışma budur.

Pratik hayata uyarlandığında bu çalışmanın yerel belediyeler ve kamu yetkilileri için kendi bölgelerindeki mülteci çocuklarına uygulayabilecekleri bir EMDR-GP/C grup protokolü sunması açısından bu çalışma bir örnek teşkil etmektedir. TSSB semptomlarında, depresyon belirtilerinde iyi oluş seviyelerinde istatiksel olarak anlamlı gelişmeler olmuştur. Bu yüzden tüm araştırma hipotezleri desteklenerek EMDR-GP/C’nin etkinliği kanıtlanmıştır.

Pek çok mülteci çocuk kendi travmalarını işlemleme ve sıkıntı verici düşüncelerini çizimlere yansıtarak onlara karşı koyabilme becerisine sahiptir. Çocuklar tekrarlayıcı bir şekilde daha önceden çizdikleri negatif resimlere baktıklarında travma işleme süreci engellenebilir. Bu yüzden her çizimde farklı bir sayfa kullanılarak travma işlemenin devamı sağlanmalıdır. İlk çizimlerde genel olarak temaların köyleri yok eden tanklar, binalara bomba atan uçaklar, yaralı veya ölü insanlar ve kasvetli bir havadan oluştuğu gözlemlendi. Ancak son seanslara doğru bu temaların değişerek gülümseyen hayvanlar, caddede oyun oynayan çocuklar ve güneşli havalara dönüştüğü fark edildi.

Bu yüzden travmaya özgü EMDR-GP/C müdahalesinin çocukların travmayı işlemesinde yardımcı olacağı görülmüştür. Kaynak yerleştirme ve daha sonrasında travma işlemesine geçilmesi çok yardımcı olmuştur. İkinci olarak, EMDR-GP/C ile iyileştirici bir hikâyenin eklenmesi çok kullanışlı olmuştur. Bu sayede SUD puanları düşerek kişilerde geleceğe dair umut ve pozitif duygular uyandırmıştır. Bu hikâye travmatik olayları içererek pozitif duygularla başlar, sonra negatif duyu ve duyumlarla ilerler, en son da gene pozitif duygu ve umut dolu cümlelerle kapanış yapar. Ayrıca söze dökülmeyen anıların da sağlamlaştırılması hedeflenir. Duyarsızlaştırma aşamasında yapılan çizim ise örtülü belleği aktive ederken sözel hafıza iyileştirici öykü ile etkinleştirilir. Bazı çocuklar kelebek sarılmasını gevşeme egzersizi olarak yapmakta zorlanmıştır. Çift yönlü uyarım ise doğu kültürüne de uygun olarak alternatif bir ritim oluşturması açısından dize vurarak gerçekleştirilmiştir.

Son olarak el kılavuzunu saha çalışması öncesinde hazırlamak çok önemlidir çünkü bilgiye ulaşımı kolaylaştırarak terapi formatını tüm terapistler için standart hale getirmektedir. Bu el kılavuzu içeriği travma bilgisi, popülasyon özellikleri, kendini koruma yöntemleri, müdahale konusunda dikkat edilecekler, acil durumda aranacak kişiler ve yerler, ölçekler, EMDR-GP/C detaylı bilgisi, belgelendirme şablonları ve kaynaklardan oluşmaktadır. Bu yüzden yapılandırılmış bir müdahale planı geliştirerek travma sahasının kaotik atmosferini başarılı bir tedaviye dönüştürmek mümkündür.

Son

Bu çalışma EMDR-GP/C’nin mülteci çocuklarda toplumsal seviyede oluşan travmalarının iyileşmesinde hem etkili hem de pratik, ekonomik ve hızlı zamanda gerçekleşebilir olduğunu göstermektedir. Grup terapisi etkinliğini göz önüne alarak mültecilerin yaşadığı metropol alanlarında, yerel belediyelerde ve kaymakamlıklarda bunun uygulanabilir olduğu açıktır. Örneğin, EMDR-GP/C içerecek mülteci politikaları bu tarz çocuk ve ailelere ulaşma konusunda bir yardımcı olacaktır. Toplumsal seviyedeki oluşumlar ve sivil toplum kuruluşları EMDR-GP/C yöntemini sosyal destek hizmetleri ile bütünleştirerek depresif belirtiler gösteren mülteci çocukların yaşam doyumunu artıracaktır.

REFERANS

Banoğlu, K., & Korkmazlar, Ü. (2022). Efficacy of the eye movement desensitization and reprocessing group protocol with children in reducing posttraumatic stress disorder in refugee children. European Journal of Trauma & Dissociation, 6(1), 100241.

Travma Sonrası Stres Bozukluğuna Sahip Küçük Çocuklarda (4-8 yaş) EMDR: Çoklu Başlama Düzeyi Deseni

Giriş

Travmatik olaylara maruz kalan küçük çocuklarda birçok psikolojik problemin yanı sıra TSSB geliştirme ihtimali de yüksektir. Diğer yaş grupları ile karşılaştırıldığında okul öncesi çağdaki çocuklardaki kötü muamele, ihmal ve fiziksel ve cinsel istismar sıklığı gözle görünür biçimde yüksek bir orana sahiptir. Buna ek olarak, küçük yaştaki çocuklar travmatik olayların olumsuz sonuçlarına karşı daha hassastırlar çünkü sınırlı bir baş etme becerisine sahip olup bakımverenlerinin koruma ve duygusal desteğine muhtaçtırlar.

Buna ek olarak, beyin gelişiminin bu kritik evresinde travma maruz kalma sonucunda nörofizyolojik regülasyon sisteminde geri dönülemez birtakım sonuçlar oluşabilir. Eğer bu dönemde TSSB tedavi edilmezse bu bozukluğun kronik bir seyir izleyebileceği görülmüştür. Özellikle ilk yapılan TSSB tanısı üç sene sonra yeniden bu tanının konulabileceğini yordamıştır. Çocukluk döneminde meydana gelen psikolojik sıkıntıların yetişkinlik dönemindeki duygudurum bozuklukları, anksiyete ve madde bağımlılığı gibi birtakım psikolojik bozukluklarla da anlamlı bir şekilde ilişkili olduğu bulunmuştur. Travma ve TSSB’nin uzun vadeli etkilerini azaltmak için erken ve etkili bir tedavi yöntemi kesinlikle yapılmalıdır.

Ne yazık ki literatürde erken çocukluk döneminde yaşanılan TSSB ve travmatik belirtilerle ilgili etkili tedavi yöntemlerine dair çalışmalar oldukça azdır. Genel olarak önerilen iki psikoterapi yöntemi ise travma-odaklı bilişsel davranışçı terapi ve EMDR olarak karşımıza çıkmaktadır. EMDR ile danışanların travmatik anılarına dair rahatsız edici bir imgeyi aklında tutarak sakkadik göz hareketleri yapması istenir. EMDR’in küçük çocuklar için bir müdahale yöntemi olarak kullanıldığı çok az çalışma olduğunu hesaba katarak bu çalışmanın aslında EMDR’in etkili bir yöntem olabileceğini göstermesi açısından literatüre değerli bir katkı sunduğu söylenebilir.

Bu çalışma kapsamında yaşları 4 ile 8 arası olan çocuklar hedef kitle olarak belirlenmiş ve çoklu başlama düzeyi deneysel desen kullanılmıştır. Bu sayede spesifik bir grup için tedavinin ilk değerlendirilmesi yapılarak hem müdahale süreci hem de sonuçların analiz edilmesine olanak tanınmıştır. Her çocuğun günlük olarak TSSB’ye bağlı iki semptomu günlük yöntemi ile ölçülerek bakımverenlerin kendi çocukları adına bilgi edinmeleri konusunda zengin bir veri sağlanmıştır. Bu şekilde pretest, post-test ve 3 aylık takip ölçeği gönderilmiştir. TSSB semptomlarında önemli bir düşüş beklenmiş ve çocukların EMDR terapisi sonrasında DSM-5 kriterlerine göre herhangi bir TSSB semptomu göstermemesi hedeflenmiştir. Buna ek olarak, duygusal ve davranışsal problemlerde de azalma beklenmiştir.

Yöntem

9 tane katılımcı araştırmada yer almıştır. Katılımcılar 3 EMDR terapistine bölüştürülmüştür. Dahil etme kriterleri 4-8 yaş aralığında olmak, TSSB için DSM-5 kriterlerini karşılıyor olmak ve katılımcıların çalışma sırasında başka bir tedavi almaması olarak belirlenmiştir.

Çalışma Deseni

2 farklı ölçüm serisi gerçekleştirilmiştir:

3 zaman noktasında (pretest, post-test, 3 aylık takip ölçeği) TSSB tanı statüsü yarı yapılandırılmış tanı görüşmeleri ile değerlendirilmiş; duygusal ve davranışsal sorunlar ise standardize edilmiş formlar ile ölçülmüştür.
Eş zamanlı olmayan çoklu başlama düzeyi deneysel desen ise ana bakımalanın iki TSSB semptomunu ölçmek amacıyla günlük ölçümler yoluyla yapılmıştır.

Eş zamanlı olmayan çoklu başlama düzeyi deneysel desen tek vaka araştırma deseninin iç geçerliğini ve dış geçerliğini değerlendiren RoBiNT ölçeğini kullanır. Katılımcıların bakımverenleri günlük ölçümlerini müdahale olmayan fazda (faz A), müdahale sırasında (faz B) ve 3 aylık takip sürecinde (Faz FU (follow-up)) tamamladı. Bu deneyin randomize bir şekilde tekrarlanması sayesinde zaman etkisi ve müdahale etkisinin ayrılması ile desenin gücü arttırıldı. Bu başlama düzeyi tasarımının uzunluğu tüm katılımcılar için 10 ile 24 gün arasında değişmektedir. 10 gün olarak seçilen minimum temel müdahale başlamadan önce kişiler arası farklılıkları gözlemlemeyi hedeflemiştir.

Müdahale

EMDR; PTSD ve travma ile ilişkili semptomlar için kısa ve travma odaklı bir müdahale yöntemidir. Shapiro’nun standart 8 fazlı protokolüne ve uygulanacak yaş grubuna uygun bir şekilde ilerler. Bu fazlar danışan geçmişi, tedavi planı ve hazırlık, değerlendirme, duyarsızlaştırma, pozitif bilişlerin yerleştirilmesi, rahatsız edici bedensel duyuların taranması, pozitif kapanış ve yeniden değerlendirme olarak sıralanır.

Eğer çocuk 4 yaşından önce travmatik olaylara maruz kalmış ise, kombine bir EMDR prosedürü kullanılır. Buna göre standart protokolü takiben EMDR hikâye anlatma yöntemi kullanılarak tedavi etkisinin arttırılması hedeflenir. Buna göre katılımcılar 1 saat sürecek 6 haftalık tedavi seansları alır. 4 – 6 yaşlarındaki çocukların ebeveynleri seans boyunca çocuklarını desteklemek için hem bilgi veren hem de gözlemci olarak tedavi odasında yer alır. 6-8 yaşındaki çocukların ebeveynleri ise her seans başı ve sonunda odada yer alarak terapisti kendi çocuğunun geçen haftaki işlevselliği hakkında terapisti bilgilendirir. Her seans sonunda bu seansın ilerleyişi hakkında terapist ebeveynleri bilgilendirir.

Ölçümler

The Diagnostic Infant and Preschool Assessment (DIPA) yarı yapılandırılmış bir tanı görüşmesi metodu olup 2-8 yaş aralığındaki çocukların bakımverenleri ile yapılır. Daily Measures of the Two Main PTSD Symptoms, tedavinin nasıl ve ne zaman TSSB semptomlarını değiştirdiğini gözlemler; ana bakımveren çocuğunun seçilen iki TSSB semptomunu günlük olarak raporlar. Trauma Symptom Checklist for Young Children (TSCYC) ise 3 – 12 yaş aralığındaki çocukların bakımverenleri için bir form olup TSSB semptomları ve ilgili duygusal ve davranışsal problemler için verilir. Son olarak, Strengths and Difficulties Questionnaire for Parents (SDQ‑P) yaşları 4 ila 17 arası değişen çocukların davranışlarını, duygularını ve ilişkilerini inceleyen davranışsal bir izleme formudur.

Prosedür

Yaşları 4-8 arası olan ve bir veya birden fazla travmatik olay yaşayıp TSSB semptomları gösteren çocukların bakımverenleri bu çalışma hakkında bilgilendirilmiştir. Katılmayı kabul eden ve bilgilendirilmiş onam formunu dolduran bakımverenlere DIPA formu uygulanarak çocuğunun dahil edilme kriterlerine uygunluğu ölçüldü. Ondan sonra bir pretest uygulanarak 2 TSSB semptomu belirlendi ve bakımverenin telefonuna günlük uygulaması yüklendi. Pretest günü bakımveren günlük ölçümleri yaparak başlar ve EMDR terapisi bittikten bir hafta sonrasına kadar her gün devam eder. 6. Seanstan bir hafta sonra post-test ölçümü yapılır (DIPA, TSCYC, SDQ). Tedaviyi takiben 3 ay sonra bakımveren diğer 10 gün için günlüğünü doldurur ve DIPA görüşmesi ile ölçekler yeniden doldurulur.

İstatistik Analizi

Günlük verisini analiz etmek için randomizasyon testleri her danışanın her ana semptomu için uygulandı. EMDR’in uzun vadeli etkisini görebilmek için başlama düzeyi ile 3 aylık takip süresini karşılaştırılan randomizasyon testleri yapıldı.

Bulgular

Tedavi sonunda 8 katılımcının 7’si TSSB semptomları göstermediğinden %85.7’lik bir iyileşme gösterildi. Başlama düzeyi fazı ve tedavi aşaması ile karşılaştırıldığında (N = 9), küçük (SMD > 0,2) orta (SMD > 0,5) ve büyük etkiler (SMD > 0,8) bulundu. Özetle, günlük verilerine göre terapi boyunca ve 3 aylık takip sürecinde genel olarak belirlenen iki TSSB semptomunda, anksiyete seviyesinde, depresyon ölçeğinde, öfke duygusunda düşüş gözlemlendi. Tüm katılımcıların duygusal yükü fazla travmatik anıları tüm seanslarda işlendi. Tüm bakımverenler EMDR terapisi konusunda memnuniyet belirtti.

Tartışma

Bu araştırmanın amacı EMDR’in 4-8 yaş aralığındaki TSSB semptomları gösteren çocuklar için etkili bir tedavi yöntemi olduğunu göstermektir. Sonuçlara göre EMDR’ın TSSB semptomlarında %85.7’lik bir iyileşme gösterdiği görülmüştür. Ebeveynlerin raporladığı TSSB semptomları ve eşlik eden anksiyete, depresyon ve öfkede de azalma görülmüştür. En önemlisi, tedavi kazanımları 3-aylık takip sürecinde de devam etmiştir. Tüm çocukların çoklu veya kronik travmatik olaylar yüzünden sıkıntı çektiğini göz önüne alırsak en şiddetli travmatik semptomlar gösteren çocuklarda bile kısa, 6 seanslık EMDR terapisi başarılı bir şekilde semptomları azalabiliyor.

Günlük ölçümlerin etkisi bireysel seviyede istatistiki olarak anlamlı çıkmamıştır. Bunun sebebi, A-B faz desenli tek vakalı çalışmaların gücünün az olması ve bireyler arası farkların oldukça fazla olmasıdır. Bu beklenmedik yüksek varyansın sebebi TSSB semptomlarının tipi olarak düşünülebilir. Pek çok ebeveyn öfke patlamaları ve uyku bozukluklarını ana TSSB semptomları olarak belirtmiştir. Özellikle bu semptomların günlük hayata olan etkisini göz önüne aldığımızda bu iki belirtinin seçilmesi oldukça anlaşılabilirdir. Ancak, bu iki semptom küçük çocuklarda minör stresörlere karşı verilen yaygın tepkiler olması ve normal duygusal gelişimlerinin bir parçası olması, bu sonucu açıklayabilir. Bu yüzden varyans beklenilen bir durumdu. Daha gneiş TSSB semptomları için yapılacak bir günlük ya da kısa TSSB envanteri küçük çocukların duygusal durumlarına karşı daha hassas olabilir. Ek olarak, duygusal ve davranışsal problemlerde güçlü bir düşüş gerçekleşti.

Bu araştırmanın güçlü yönleri arasında tanı görüşmesi ile standardize edilmiş formlar ve günlük kendine has ölçümler gibi pek çok yöntemi ile TSSB semptomlarının çalışmanın farklı fazlarında ölçülmüş olması yer alıyor. Böylece gerçek hayatta bu semptomların gelişimi üzerine bize bir fikir sağlamıştır. İkinci olarak, çoklu başlama düzeyi deneysel yönteminin 9 defa tekrar edilmesi bize semptomlardaki değişimin gerçekten tedaviye bağlı olup olmadığını göstermiştir. Son olarak, tedavi manuel olarak uygulanmış ve terapistler terapi etkisini artırmak amacıyla süpervizyona dahil edilmiştir. Ancak zayıf yönlerine baktığımızda aktif bir kontrol durumunun olmaması, plasebo etkilerinin incelenmemesi, bakımverenlerin bağımsız değerlendiriciler olarak yer alamaması, küçük bir örneklemin kullanılması bu çalışmanın genelleştirilebilmesini önemli ölçüde etkilemiştir. Öneriler kısmında ise bu çalışmanın daha küçük çocuklarla (1.5-4 yaş) ve daha büyük yaş gruplarıyla (1.5-8) yapılması yer alıyor. Gelecek çalışmalar spesifik travmatik deneyimlere sahip çocukların EMDR terapisinden sağladığı yararı ölçebilir. Sonuç olarak, bu çalışma EMDR yönteminin 4-8 yaş aralığındaki TSSB semptomları gösteren çocuklar üzerinde uygulanabilir, etkili ve kısa bir tedavi yöntemi olduğunu göstermiştir.

Katılımcı	Cinsiyet	Yaş	Travma tipi	Sıklık (Süre)
1	Erkek	4,5	Tıbbi travma	Çoklu (2.0-3.6)
2	Erkek	5,1	Ev içi şiddet	Kronik (doğum öncesi -4.1)
3	Erkek	5,3	Tıbbi travma	Çoklu (0-4)
4	Kadın	7,5	Ev içi şiddet	Çoklu (0-4)
5	Erkek	5,4	Tıbbi travma, Ev içi şiddet	Çoklu (doğum öncesi -4.6)
6	Kadın	6	Ev içi şiddet	Kronik (0.3-5.6)
7	Kadın	7,9	Kardeş ölümü üzerine travmatik yas	Çoklu (7.6-7.7)
8	Erkek	5,5	Tıbbi travma, Ev içi şiddet	Kronik (doğum öncesi – 5.1)
9	Kadın	5,11	Ev içi şiddet	Çoklu (0 – 5.4)

REFERANS: Olivier, E., de Roos, C., & Bexkens, A. (2021). Eye Movement Desensitization and Reprocessing in Young Children (Ages 4–8) with Posttraumatic Stress Disorder: A Multiple-Baseline Evaluation. Child Psychiatry & Human Development, 1-14.

Mutluluk ve Mutluluğun Sırrı – Billur Aktürk ile Neler Oluyor Hayatta?

Mutluluk ve Mutluluğun Sırrı

Mutluluk ve mutluluğun sırrını arayan ve daha doyumlu bir hayat, değerlerine göre yaşayan insanların daha başarılı olma ihtimali vardır.
Mutluluk diğer kavramlara benzemez. Sağlıkta, fizikte ya da başka alanlarla ilgili verilere baktığımızda objektif ve nesnel bazı göstergelere bakarız. Ancak mutluluğa baktığımızda öznel bir deneyim görüyoruz. Kişiden kişiye değişiyor ve ölçemiyoruz. Ortalama tatmin seviyesi, sevinçli duygu sıklığı ve rahatsız edici duyguların azlığı ile mutluluğu tarif ediyoruz.
Ancak burada şöyle bir sıkıntı var: Sürekli biz mutluluk gerekir ve şarttır ve hep mutlu olmalıyız diye düşünürsek şöyle bir paradoksa geliriz –hayatın olağan akışında olması gereken hüzün, mutsuzluk ve diğer duyguları yaşadığımız için bizim bu kuralımız tam tersi bir etki yaratıyor. Mutsuzluğu doğal olarak yaşadığımız zaman mutluluk şarttır diye inanan ben galiba yanlış bir şey yapıyorum, olması gerekenin dışındayım diye daha mutsuz olabiliyor. Pek çok duygumuz; kaygılar, keyifsizlik, anksiyete, heyecan, aşk sevgi gibi mutluluk da içeriden bize kıymetli bir bilgi akışıdır. Böyle değerlendirmeliyiz.

Şehir Hayatının Etkisi

Şehir hayatının mutluluk üzerindeki etkisini düşündüğümüzde şehir hayatından kastettiğimiz günde 15 saat mesai yapmak, egzoz dumanların arasında dolaşmak ve diğer gün daha çok ciro yapmak üzerine düşünüyorsak strese ve doyumsuz bir hayata yol açar. Ancak şehir hayatından kastettiğimiz ulaşım ağları ile insanların rahatça buluşabildiği, geniş parklarda yürüyebildiği, evcil hayvanını veterinere götürebildiği, sokakta mutlu çocukların güvenle oynayabildiği bir şehir hayatı doyum getirir.
Hayat tarzıyla ilgili sosyalleşme, hareket, spor, fiziksel olarak insanların yan yana getirebildiği ortamları artırmak, kültürel ve spor aktivitelerini çoğaltmak, kişisel olarak kendi içsel becerisine göre yaratıcılığını öne koyabileceği özellikleri sosyal imkanlarla geliştirmek… Bunlar hem sivil toplum hem de kamunun alan açması ile ilgilidir.

Başarı ve Mutluluk İlişkisi

Başarı ve mutluluk ilişkisine baktığımızda başarılı insanlar daha mı mutludur diye baktığımızda emin değiliz. Ancak tersi doğru olabilir. Ruhsal zorlantı yüzünden psikoterapi ve diğer müdahaleler ile insanların hayatlarının nasıl değiştiğini düşündüğümüzde mutlu olmak için çabalayan ve değerleri ölçüsünde daha doyumlu bir hayat yaşayan insanlar daha mutlu. Başarı mutluluk getirir mi bilinmez ama daha mutlu olabilecekleri ortamları insanlara sağlarsak daha yüksek bir başarı gelecektir.
İnanç ve mutluluk kısmına baktığımızda inançlı olmanın daha mutlu olduğunu söyleyen de söylemeyen araştırmalar da mevcut. İnanç bir değerdir ve bir şeye kıymetimizdir. Kıymet verdiğimiz şeyler mutluluk vaat etmez; bir kıymet vaat eder. Elimizden geleni yapıyorsak doyum vaat eder. Önemli olan böyle durumlarda budur. Nasıl spora kıymet veren biri daha çok spor yapıyorsa daha mutlu olabileceğini düşünüyorsa inanç için de doyum getiriyor diyebiliriz. Dolayısıyla neye kıymet veriyoruz ve yaptığımız şeyler kıymetimiz için doğru şeyler mi buna bakmakta fayda var.
İnsanlar sosyal canlılardır. Bu yüzden sevdiklerimizle daha çok vakit geçirmek, kahkaha atabilmek, egzersiz ile bedenimizi koruyabilmek, sağlıklı beslenebilmek toplumsal ödevler. Bu yüzden devlet, daha çok imkan yaratarak spor alanları, mutlu olabilecekleri sanatsal faaliyetleri, temiz ortamları yapmalı. Böylece insanın kendini gerçekleştirebileceği alanlar yaratılır. Tüm bunlar olduğunda mutlulukla ilişkilidir.

Billur Aktürk ile Gündem Dışı – Sürekli Mutlu Olmak Mümkün mü? -19.11.2020

İç sesimize kulak veriyor muyuz?

Dışarıyı içerideki parçalarımız, kişisel öykümüz, geçmişimiz bizi belirler. İçsel süreçlerimiz, dışarıdaki davranışlarımızı, yorumlarımızı ve algılarımızı belirler.
Günlük hayattaki tutumlar ve davranışlar, içsel parçalarımızdan kaçmak odaklıysa o zaman dışarıyı duyamayız. İçimizle nasıl temas ettiğimiz önemli; daha cesur ve açık temas etmeliyiz.

Beyin zamanı nasıl hisseder?

Fizik yasalarından psikoloji yararlanır ve içsel güçlerin ne olduğu ile ilgili bir kuram inşa etti.
Mutlak bir zaman kavramı yok. İzafiyet teorisine göre hız ve zaman görecelidir. Referans noktasına göre tanımlıyoruz.
Muzaffer Sherif: Gruba bir sabit nokta gösteriliyor ve daha önceki oyuncular (confederates) orası 4 cm ortaya göre sağda diyor. Böylece ondan sonra gelenler de bunu böyle algılayarak o noktanın sağında olduğunu ifade ediyor. Direk algı bu şekilde etkileniyor. Doğrudan ekrandaki uyaranların ışığın yansımalarıyla bize gelen bilgisi, gözümüz aracılığıyla ve beyindeki diğer mekanizmalar aracılığıyla işlendikten sonra farkındalık algı boyutunda oynanmış bir sonuç ortaya çıkar.
Biz zaten bütün algımızı ve varlığımızı diğerinin gözünde (anne, baba, bakım veren) inşa ediyoruz. İnsan zaten ilişkisel olarak diğerinin gözünden bir gerçeklik kuruyor ve insan oluyor. Zaman daha hızlı akıyor demeden önce zaman nasıl ve algılarımız bu normal beraber yeniden inşa edilen bir durum olarak bakabiliriz.
Çocukluğumuz ve geçmişimiz daha yavaşken şu an daha hızlı diyemeyiz. Çocukluğumuzun daha yavaş ya da hızlı olduğunu diyemeyiz.
Beynimiz bu süreci nasıl yapıyor? Sizden bir veriyi alıyorum, iki gözüm iki ayrı veriyi alarak onları yan yana getirmeye çalışıyor. Bellekteki diğer verilerle onu birleştirerek bir yorum elde ediyor ve ben o yoruma göre konuşurum çünkü bu benim algımdır.
“Çarpışık algılarımız”, zamanı neden öyle algılıyor demeden önce nasıl algılıyor sorusunu kurcalayalım.

Hızlı cihazlar ve mutluluk

İnsanlar kendi içsel ihtiyaç, arzu ve korkularıyla bir sistemi (distopya) inşa edebilir. Eğer böyle bir inşa olursa onun gibi bizim gibi de yapabileceklerimiz var: İnsanın en önemli özelliklerinden bir tanesi diğer hayvanlardan ayrı olarak dil ve konuşabilmektir. Diğerinin zihnini kendi zihninde canlandırabilmek ve kendini görebilmek. Ayrıca çok uzun yollar ve süreler koşabilmesidir. Mesela uçağı düşünebiliriz. Bir diğer özelliği de uyum diyebiliriz. Böyle bir distopyada da uyum sağlayacak bir savunmayı inşa eder insan.

Billur Aktürk ile Gündem Dışı – Neden mutlu olamıyoruz? -29.10.2020

(Beyaz ve kırmızı kapı örneğindeki beyaz kapıyı ideal yaşam olarak yazdım; daha sonradan karışıklık olmasın amacıyla yazdım)

Neden mutlu olamıyoruz?

Haz, keyif hali, iyi hisler olarak mutluluğu tanımlamamak lazım çünkü bunlar anlık hislerdir. İnsanlar sürekli mutlu olamaz. Eğer anlık hazları, keyif hislerini sürekli tutmayı mutluluk tanımı yaparsak mutluluğa erişmek zor olur.
Ancak hayatı anlamlı ve doyumlu yaşamak olarak tanım yaparsak, hazdan daha farklı olur. Mutluluğu burada aramak lazım.
Beynimiz neye programlı? Aslında maalesef onbin yıl önceki beyinle aynıyız. Kültürel evrim, modern dünyadaki evrim biyolojik evrimi geçmiş durumdadır. Çok eski yıllarda ihtiyaçlar farklıydı. O noktada hayatta kalmaya odaklıydı beyin –mutluluk aramıyor ve zevk yok. Sadece hayatta kalmak için temel ihtiyaçlarımıza bakıyor. Bir de insanoğlunun en kritik özelliği olan gruplar halinde yaşamaya bakıyor. İnsan, grup halindedir. Bu yüzden beynimiz de grup içerisinde kal ve gruptan dışlanma diyor. Sosyal medya ile de böyle ilişki kurabiliriz.
Hayal ettiğini yaşıyormuş gibi işleyen bir beynimiz var. Şimdi muz yediğimi hayal etsem tadını alırım. Mesela sanal ve sahte birçok görsel içerik var; grup oradaysa ben buradaysam dışlandım diye düşünürüm.
BDT Depresyonun tanımı, Beck –ben değersizim diye düşünür. Dünya kötüdür ve gelecek de kötü olacaktır. Bu haliyle duygusal, fizyolojik ve davranışsal etkilerini görürüz. Fakat depresyonda olmayanlar ben iyiyim, gelecek iyi olacak ve dünya iyidir diyor. Hangisi daha gerçekliğe yakın? Beynimiz mutluluğa göre kodlanması –daha eskiden kodlandığımız kaygı ve korku var. Depresyon giderek artıyor.

Tek başına mutluluk mümkün mü?

Eskideki bir kraldan daha iyi imkânlara sahibiz. Erişilebilirlik olarak farklı bir zamandayız ama mutsuzuz.
Öfke, buzdağının görünen gözüdür. En altında ise baş edilemeyecek düzeyde değersizlik, suçluluk ve üzüntüler çıkar. Ancak bunlar baş edilmeyecek olarak algılanır. Duygular bize bir mesaj veriyor. Korktuğumda kaç diyor, kaygılandığımda tehdit var diyor, üzüldüğümde değerlerime uyamayan bir şey var diyor, öfke ise bana hayatta kalmak için öfkeyi kullan diyor. Bu duyguları kabullenmek ve mutsuzlukla baş edebilmek aslında mutluluğa giden bir yoldur.
Bugün problemimiz nedir? Değerler. Ben ne uğruna yaşıyorum? Neden yaşıyorum? Bunları yaparken özgür irademle mi yapıyorum yoksa bir şeylerden mi kaçınıyorum? Koşturma içinde unutuyoruz.
5 yıl sonra bugüne bakarken veya ölürken nasıl bir yaşam sürdüm diye düşündüğüm bir yan var. Bir diğer yandan bu ideal yaşamı unutup vardığımızda doyum almadığımız bir alan da var. O alan da bizim mutsuzluktan ve keyifsizlikten kaçmak için gittiğimiz ve doyum almadığımız bir alan. Anlamasız bir yere giderken düşüyoruz ve ayağa kalkacak bir güç bulamıyoruz –neden kalkayım? Motivasyon yok. Ancak kendimize ideallerimizi hatırlatması gereken bir alan var ki doyumlu bir hayat için o alanı kendimize hatırlatmalıyız.
Depresyondaki insanlar der ki hiçbir keyifli aktiviteden zevk almıyorlar. O ideal yaşamı hatırlayıp yeniden keşfettiklerinde motivasyon buluyorlar.
Kendimizi değerlendirdiğimiz alanı düşünmek lazım –süreç mi hedef mi? Amacıma bir an önce ulaşmak değil, o süreci anlamak. Kendimize sürece dair bir puan vermek gerekir. Asıl hedefim barışsa bugün kendime nasıl küçük ve ulaşılabilir bir hedef belirleyebilirim?
Kendime olumlu bir pekiştireç bulmalıyım: Bugün dünyayı değiştirmek için bir adım attım.
Değer verdiğimiz şeyler uğruna bizim değiştirevileceğimiz değişkenlerle bugün yaptığımız davranışlara göre puan verirsek bu doyumlu bir hayata götürür.
Değerler nedir? Başarı, adalet, sevgi, iyilik, aile, erdem, kültür, siyasi parti vs. Bütün bunlar ideal yaşama giden yoldur.

İnsan olma özelliğimizi, ne zaman ve nasıl yitiriyoruz?

Nasıl kazanıyoruz? Psikanaliz: İnsanı eksik bir varlık olarak tanımlıyor. Anne karnındayken tüm güçlü, mutlu, sıcacık bir noktadayız. Her şey çok güzel. Ondan sonra doğum gerçekleşiyor ve “cennetten çıkıyoruz”. Artık muhtaç bir noktadayız çünkü anne babaya muhtacız hayatta kalmak için. Çocuk tüm o gücü kaybedince o sıcak noktaya bakıyor. Sürekli bakılan anne, kendisine bakmıyor olabilir. Bebek de o eksikliği bir yerlerde arıyor. Onun baktığı yerdeki gibi olayım –özdeşim.
Sürekli o eksikliği tamamlamaya çalışıyoruz. O mutlak hazzı varmış gibi yaşıyoruz ama yok. Bu koşturma içinde ne yaptığımız duruşumuzu belli ediyor. Savaşı nasıl verdiğimiz önemli. Eksiklikle ilişkimiz nasıl? Sürekli tamız dersek hiç iyi olmaz. Hepimiz yaralı ve eksiğiz.

Şehir hayatının mutluluğa etkisi

Daha ileri bir seviyede buhran olsa herkes şeker arar. Metropol hayatına öfkeli olsak da çok güzel. Güvenlik, ulaşım, iletişim her şeye ulaşmak kolay. Mesela Amerika’da herkesin bir silahı vardır. Müstakil evler arasındaki mesafeler uzaktır.
Bir tehdit var –beyinde alarm sistemi çalışır. Kaç ya da savaş. Teslim de olabilir. Zor olan kısım tehdit içeridyse ne yapacağız? Mesela düşüncelerimiz tehlikeliyse nasıl olacak? Panik bozukluk hastaları kaçamaz: Deliriyorum, ölüyorum, kalp krizi geçiriyorum. Kontrol edemediği durumlar vardır. Kaçmaya çalıştığı bir düşüncedir. Yeniden böyle bir atak gelirse düşüncesi zarar veriyor.
Uygulama: Saçma pembe ve kocaman bir fil hayal edin. Gözünüzü 30 saniye kapatın ve pembe fili düşünmeyin. Eğer bu düşünce aklınıza gelirse kağıda bir çizik atın.
Dışarıdakinden kaçsak da içerideki düşmandan kaçamayız.

Mutluluk ve umut ilişkisi:

Değerlerden yaklaşalım. Ana değerlerimiz mesela aidiyet/vatanseverlik, aile, kariyer ve hobiler (seyahat vs.). Her değer başka bir şey söyler. Mesela bir davranış üç değere de hizmet edebilir. Mesela yurtdışında kariyer ve ailem için çalışmak gibi. Bir davranış bazı değerlere aykırı da olabilir. Sürekli ideal yaşamı kontrol etmek gerekir. Bazen birinci değere uygun gitmeyebilir hayatımız; bizim tek değerimiz mesela aileymiş dersek mahvoluruz ve umutsuzluğa kapılırız.
Her gün hastalığa dair yeni bir tedavi bulunmuş mu diye bakmak umuttur. Ruhsallık ve fiziksel sağlığa iyi gelecek şeyler yapsak da tek değerimiz oymuş gibi davranmamalıyız. Bir değere uygun davranış diğerlerine aykırı olsa da umudu canlı tutmak lazım. Aykırı olan değerimizin vereceği acıya göğüs germek/ gönüllü olmalıyız.

Mutluluk ve sosyal toplum ilişkisi (aidiyet duygusu)

Gözden çıkarmamak gerekir ki her insanın içinde iyilik ve kötülük vardır. Hepsi bizim elimizdedir ve hangi gün nereye gidiyor olduğumuz belirsizdir. Diğer insanları niyetlerine göre değerlendiriyoruz. Kendimizi ise davranış ve sonuçlara göre değerlendiriyoruz.
Milli değerlerle ilgili ne yaptığımız çok önemli: Bugün bu amaçla ne yaptım?

Başarı ve mutluluk

Başarı çok önemli bir kıymettir. Bazı insanlarda başarı çok önemli bir değerdir ve şansları yaver giderse kendilerini gerçekleştirebilir ve başarılı olabilirler. Her kaybedişimde yaşayacağım mutsuzluk çok önemlidir ki başarılı olmak için ileriye atacağımız adımları planlamış olalım.

Billur Aktürk ile Neler Oluyor Hayatta: Gençler neden evlenmiyor? –31.01.2021

Paylaşım, birlikte olmayı önemsiyorlar.
Eğer bir korku yüzünden evlenmiyorsa, bu korkunun temeli büyüdüğü ve yetiştiği çevredir. Evlilik ve aile kurumuna bakış da bu çevreden etkiliyor.

Kültür ve evlilik:

Kültür, bizi insan yapan özelliklerden bir tanesidir. İnsanlar evleneceklerse önceliklerine bakıldığında ekonomik durum, yaş, eğitim ve en önemlilerinden biri hangi kültürden, milletten gelip siyasi görüşleri nelerdir diye düşünüyorlar. Öte yandan evlilik öncesi ve sonrasına dair kültürel faktörler var: Evlilik öncesi ritüellerin erkekler üzerinde bir stres faktörü olduğunu görüyor. Öte yandan gene de bu kültür baskısı nedeniyle evlenmek zorunda hissedip evlenen insanlar da var. Dolayısıyla kültürün baskısı ile karar vermek risklidir. Eğer evlenme kararı varsa bu ilişkiye yatırım yapma ve ilişkinin içinde bulunma isteği nedeniyle verilmelidir. Kültürel baskı yerine bu şekilde verilen kararlar daha sağlıklıdır.
Evlilik ve ekonomi: Evlenmek ve ekonomiye baktığımızda gençlerin evliliğe yetişkinliğe adım atma olarak baktığını görüyoruz. Evlenmek için gençler eğitimini bitirip ekonomik bağımsızlık kazanmayı istediklerini önemsiyorlar. Evlilik içinde ekonomik refah önemli ama bunun ötesinde ekonomiyi nasıl yönettikleri önemli; bu ekonomiyi nasıl ayırdıkları ve organize ettikleri daha önemli. Eldeki kaynaklar nasıl kullanılıyor? Evlilikte ekonomik en önemli stres faktörlerinden biri olsa da bunun nasıl kullanıldığını da düşünmeliyiz.
Evliliğe ve hayata bakış: Mutlu evliliğin sırrı veya iksiri tabii ki yok. Ancak verilere göre ilişki doyumu için mizah çok önemli. Sadakat, sevgi, arkadaşlık, dürüstlük gibi faktörleri görüyoruz. Her ilişkinin de dinamiklerinde bu konseptler farklı anlamlar ifade edebilir.

Gizemli Tedavisi İçin Biyolojik İpuçları EMDR Terapisi

Merhabalar

2019 yılından bu yana EMDR’ın nörobiyolojisi ile ilgili Nature ve Lancet gibi birçok dergide çok önemli makaleler yayınlandı. Tedavideki ve ruhsal acı çeken insanların şifa bulması konusundaki çığır açan faydalı dışında nörobilimdeki karanlık noktalara ışık yakmak için de EMDR çok önemli bir yöntem olarak kullanılacak gibi gözüküyor. Bu yazıda son zamanlardaki önemli yayınlardan biriyle ilgili bir makaleyi çevirip paylaşmak istedik. Mekanizmalara dair önemli bilimsel veriler içeren bu yazı, EMDR camiasına da yepyeni fikirler için zemin oluşturacaktır….

Gizemli Tedavisi İçin Biyolojik İpuçları

Stresli zamanlarda yaşıyoruz. Epidemiyolojik çalışmalar majör depresyon, travma sonrası stres bozukluğu ve anksiyete bozuklukları gibi stresle bağlantılı “klasik” rahatsızlıklarda ve yine stresin tetiklediği bağımlılık, vb. durumlarda artış olduğunu belirtiyor[1]. Neyse ki, modern nörobilim en nihayetinde stresi alt etmemizi sağlayacak, beynin stresle baş etme yollarını deşifre edecek yeni stratejiler geliştiriyor. Baek ve arkadaşları, Nature’da yayımlanan makalelerinde[2] bu stratejilerin ne kadar güçlü olabileceğine dair bir örnek sunuyorlar. Bu örnekte en yeni nörobilim teknikleri ile yaratıcı davranışsal analizin bir kombinasyonu fareler üzerinde deneniyor.

Kronik stresin (örneğin savaş bölgesinde yaşamanın sebep olduğu) ağır ağır işleyişi, büyük bir travmatik deneyimden (örneğin bir patlayıcı maddenin üzerinden geçmek) temelde daha farklıdır. Akut ve yoğun stres faktörleri ve belli çevresel uyarıcılar hafızada bütünleşik hale gelebilir ve bu da orijinal travmanın hatırlanmasını ve gelecekteki potansiyel tehlikelere karşı tetikte olmamızı sağlar. Travma Sonrası Stres Bozukluğu’nda ise, bu uyarıcılar anksiyeteyi tetikleyen güçlü ve yaygın faktörlere dönüşürler.

İşte burada bir terapötik fırsat yatıyor. Travmanın hatırlatıcılarına travmanın yarattığı zararı görmeksizin (örneğin terapistin ofisinin güvenli ortamında) maruz kalmak, yeni bir tür hafızanın oluşmasını (“extinction memory”)sağlar ve bu da anksiyeteyi hafifletir. “Sönümlendirme” tedavisi olarak bilinen bu yaklaşım, TSSB tedavisinin dayanak noktası olmakla birlikte[3] her hastada başarılı olmayabiliyor, ayrıca etkilerinin zamanla zayıfladığı da biliniyor. Bu sebeple, örneğin sönümlendirme hafızasının oluşumunu ve pekişmesini sağlayacak ilaçların kullanımı gibi, sönümlendirme sürecini kuvvetlendirecek yolların[4] bulunması için çalışılıyor.

Baek ve arkadaşlarının çalışmasının odak noktasında Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR) adı verilen psikolojik tedavi yöntemi yer alıyor. EMDR tedavisinde hastaya, tekrarlayan göz hareketlerini tetikleyen görsel uyarıcılar gösterilerek (Çift Yönlü Uyarım olarak da bilinen süreç) hastanın travmayı hatırlaması beklenir.[5] Birkaç büyük ruh sağlığı kurumu, EMDR’yi TSSB tedavisi için önerirken, bazı çalışmalar[6] bu tedavinin ortaya koyduğu sonuçların, eşzamanlı çift yönlü uyarım olmadan doğrudan travma hatırlatıcılarına maruz kalınması sonucunda elde edilen sonuçlardan çok da farklı olmadığını gösteriyor. EMDR’nin uygulanmasındaki psikolojik süreç gizemini koruyor ve bu tedavinin altında yatan nörobiyolojik mekanizmalar da hala büyük ölçüde çözülebilmiş değil.

Baek ve arkadaşları, çalışmalarında, bir yandan bir ses duyarken bir yandan da ayaklarına elektrik akımı verilen ve bunun sonucunda korku davranışı (donakalma) geliştirmiş fareler kullandılar. (Şekil 1a). Ardından farelere bu kez elektrik şoku vermeksizin sesi dinlettiler ve hayvanları soldan sağa ve sağdan sola yanan LED ışık dizisine maruz bırakarak söndürme hafızası oluşturmalarını sağladılar. (Şekil 1b). Bu yaklaşım, her ne kadar farelerin bakışlarını ve dikkatlerini LED uyaranına nasıl yönlendirdiklerini tespit etmek zor olsa da (insanlardaki çift yönlü uyarım pratiğinin aksine) çift yönlü uyarımı taklit etmeyi hedefliyordu. İlginç biçimde, söndürme ve çift yönlü uyarım yöntemlerinin bir aradalığı, farelerdeki korku davranışının açık ve kararlı bir biçimde azalmasını sağladı.

Şekil 1 | Travmaya bağlı korku tepkisini azaltmaya yönelik bir yaklaşım. a, Baek ve arkadaşları fareleri belli bir sese ve ayaklarından rahatsız edici bir şekilde elektrik şokuna maruz bırakarak bu iki uyaran arasında bir hafıza bağlantısı kurdular ve farelerin bu sesi duyduklarında korku davranışı göstermesine sebep oldular. b, Ardından kullandıkları deney setiyle, farelere tekrar tekrar aynı sesi dinletirken bir yandan da fareleri, belli göz hareketlerine sebep olacak şekilde tasarlanmış LED ışıklarına maruz bıraktılar. Bu farelerde, yalnızca ışığa veya yalnızca sese maruz kalan farelere göre sese karşı korku tepkisi azaldı. c, Hem ışığa hem de sese aynı anda maruz kalan farelerin beyninde, superior kollikulus ve mediyo dorsal talamus arasındaki ve mediyo dorsal talamus ile BLA arasındaki uyarıcı nörol bağlantılar (mavi oklar) kuvvetlendi. Bu BLA’da korkuyu kodlayan nöronların engellenmesini sağladı (kırmızı oklar). Bunun sonucunda beynin korkuyu üreten bölgelerine çıktı gidişi düştü ve travma hatırlatıcıya verilen korku tepkisi azaldı.

Araştırmacılar, söndürme ve çift yönlü uyaırm prosedürlerinin bir aradalığının, beyinde görsel bilgiyi işleyip bireyin dikkatini yönlendiren bölge olan süperior kollikulusun aktivitesini artırdığını gözlemlediler (Şekil 1c). Bu sürecin ayrıca, süperior kollikulustan nöronal izdüşümler alan bir bölge olan mediyo dorsal talamusu da etkin hale getirdiği görüldü. Bu iki bölgenin aktivasyon seviyesi, söndürme (combined extinction) ve çit yönlü uyarımdan kaynaklı korku davranışının azalma derecesini de öngörüyordu. Araştırmacılar mediyo dorsal talamus nöronlarının ateşlenmesini engellemek için onları genetik olarak bozduğunda ise korku davranışı azalmadı.

Ardından ise optogenetik yaklaşım kullanıldı. Fiber optik kablodan nöronlara lazer ışını iletilerek süperior kollikulus ile mediyo dorsal talamus arasındaki nöronal sinyalleme susturuldu. Bu iki alan arasındaki iletişimin, söndürme ve çift yönlü uyarım kaynaklı korku davranışının azaltılması için gerekli olduğu sonucuna varıldı.

Beynin, duyu süreçlerindeki rolleriyle bilinen bölgeleri arasındaki bağlantıyı güçlendirmek korku davranışını azaltmayı nasıl sağladı? Baek ve arkadaşları, söndürme ve çift yönlü uyarımın, korkuya verilen reaksiyonları kalibre eden bir bölge olan ve farelerin korku davranışıyla ateşlenen BLA’daki (bazolateral amigdala)[7] nöronların uyarılganlığını körelttiğini gözlemlediler. Ardından mediyo dorsal talamus ile BLA nöronları arasında işlevsel ve iki aşamalı engelleyici bir bağlantı olduğunu gösterdiler. Bu BLA nöronları optogenetik olarak susturulduğunda, söndürme ve iki yönlü uyarımın korkuyu azaltan etkileri de ortadan kalkıyordu. Bu tespitler bir arada değerlendirildiğinde, söndürme ve iki yönlü uyarımın süperior kollikulus ile mediyo dorsal talamusu bağlayan nöronal bir yol çıkarmak için ortaklaşa hareket ettiği bir model ortaya koydular. Bu model, BLA tarafından tetiklenen travma hatırlatıcı uyarana karşı korku tepkisini azaltıyor.

Baek ve arkadaşlarının bulguları, her ne kadar basitleştirilmiş bir model olsa da, söndürme ve iki yönlü uyarımın korku azaltıcı etkilerinin altında yatan temel nöral devrelerden birini detaylı bir biçimde ortaya koyuyor. Yine de, hala yanıtlanmamış sorular mevcut. Hafıza söndürmesi için çift taraflı görsel uyaranlara maruz kalmak gerekiyor ve bu sebeple, deney odasında serbestçe dolaşan farenin bu uyaranları tam olarak nasıl algıladığının tespit edilmesi gerekiyor. Gelecekte yapılacak çalışmalarda, farenin kafasının pozisyonu LEDlere göre ayarlanarak hayvanın bakışlarının alternatif olarak yanıp sönen ışıklara yönelmiş olduğundan emin olunabilir.

Daha geniş çaplı bir soru ise iki yönlü uyarımın ve de EMDR’ın hafıza söndürmesine nasıl yardımcı olduğu ve korku davranışını nasıl azalttığı üzerine olabilir. Bir yoruma göre, görsel uyarıcılar aynı zamanda dikkat dağıtıcı işlevi görüyor; dikkati, korkuyu tetikleyen uyaranlardan saptırarak anksiyeteyi engelliyor ve söndürme hafızasının kodlanmasını sağlıyor. Ancak bu yine de, rastgele yanıp sönen LED ışıklarının korku davranışını engellemede neden başarısız olduğunu açıklamıyor. Öte yandan dikkat dağıtma ile ilgili açıklama da mevcut görüşle uyumlu değil: Genel kanı, dikkati, korkuyu artıran uyarıcıya daha fazla yöneltmenin travmayı hatırlatan durumla güven arasındaki bağlantıyı güçlendirerek[8] hafıza söndürmeyi kuvvetlendireceği yönünde.

Baek ve arkadaşları, iki yönlü uyarımın rekabet halindeki beyin devrelerinin arasındaki dengeyi değiştirerek, korkunun sürekliliğini sağlayan nöral yola baskın gelecek ve korkunun sönmesini sağlayacak bir nöral yol oluşturmayı öneriyorlar. Öne sürdükleri model doğru olsun veya olmasın, bu çalışma, iki yönlü uyarımın ve hatta muhtemelen EMDR’ın davranışsal etkilerine nörobiyolojik açıdan akla yatkın bir açıkıklama getiriyor. Ve dahası, bu gizemli davranışçı terapi üzerine gelecekte yürütülecek çalışmalar için de bir zemin sağlıyor. Travmaya bağlı rahatsızlıklara sahip insanlara etkili tedavi seçenekleri sunma ihtiyacının gittikçe arttığı düşünüldüğünde bu gerçekten de önemli bir gelişme denilebilir.

Nörobilimde teknoloji temelli devrimin psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisinde çığır açıp açmayacağı üzerine tartışmalar bir süredir devam ediyor. Özellikle de psikiyatrik bozuklukların ve tedavilerinde kullanılan psikoterapilerin laboratuarda modellenmesinin zorluğu[9] düşünüldüğünde, bu vaadi gerçekleştirmenin ne kadar çetin bir iş olduğu anlaşılıyor. Öğrenilmiş korku ve korku söndürme gibi travma bağlantılı rahatsızlıkların temel özellikleri basit organizmalarda bile gözlemlenebiliyor ve bu da nöral temellerin detaylı bir şekilde haritalandırılmasını mümkün kılıyor. Bu sebeple, travma bağlantılı rahatsızlıklar terapötik araştırmalar için büyük bir fırsat da yaratıyor[10]. Baek ve arkadaşlarının ortaya koyduğu fikir gibi fikirler, bu sarsıcı rahatsızlıkların teşhisi, tedavisi ve en nihayetinde de önlenmesine yönelik çığır açıcı atılımlar yapılacağına dair bir şevk yaratıyor.

Kaynak

https://www.nature.com/articles/d41586-019-00294-8?fbclid=IwAR1vet_7DrLLdVGm5uIp7vRF9AxXloMAuhqCso0vp3V2kNicGLQk99aN13U#ref-CR5

[1] Kessler, R. C. et al. Arch. Gen. Psychiatry 62, 593–602 (2005).

[2] Baek, J. et al. Nature 566, 339–343 (2019).

[3] Foa, E. B. & McLean, C. P. Annu. Rev. Clin. Psychol. 12, 1–28 (2016).

[4] Bukalo, O., Pinard, C. R. & Holmes, A. Br. J. Pharmacol. 171, 4690–4718 (2014).

[5] Shapiro, F. J. Anxiety Disord. 13, 35–67 (1999).

[6] Salkovskis, P. Evidence-Based Mental Health 5, 13 (2002).

[7] Tovote, P., Fadok, J. P. & Luthi, A. Nature Rev. Neurosci. 16, 317–331 (2015).

[8] Pearce, J. M. & Hall, G. Psychol. Rev. 87, 532–552 (1980).

[9] Nestler, E. J. & Hyman, S. E. Nature Neurosci. 13, 1161–1169 (2010).

[10] Hariri, A. R. & Holmes, A. Nature Neurosci. 18, 1347–1352 (2015).

TSSB Tedavisi ve Çocukluk Çağı Travmaları

TSSB (Tramva Sonrası Stres Bozukluğu) Nedir?

Tramva Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), bir kişinin yaşadığı travma sonucunda oluşan psikolojik bir rahatsızlıktır. Tramvalar kişiyi hem duygusal hem de ruhsal olarak derinden etkileyen olayların bütünüdür. Tramvalar yalnızca çocuklukta değil, her yaşta meydana gelebilen durumlardır.

Psikoloji alanındaki önemli dergilerden biri olan The British Journal of Psychiatry’de yayınlanan “TSSB tedavisi için Çocukluk Çağı Travmalarının ayrıntıları ile detaylı bir şekilde temas etmek şart değildir” başlıklı araştırma aslında çocukluk çağı tramvayına sahip hastalara yaklaşımı ele alıyor.

Aynı araştırma, JAMA Network’te de “Çocukluk travması sonrası travma sonrası stres bozukluğu olan yetişkinler için tedavi olarak Imagery Rescripting ve EMDR: Randomize Klinik Çalışma” başlığında yayınlanmıştır.

Araştırmanın Arka Planı

Çocuklukta yaşadıkları zorlu süreçlerden dolayı meydana gelen travma sonrası stres bozukluğuna sahip olan yetişkinlerin (Ch-PTSD) etkili bir tedavisi ve hastalar tarafından iyi tolere edilen tedavilerin araştırılması sürecinde, bu popülasyon için sonuçların iyileştirilmesi bu araştırmaya ihtiyaç duyulmuştur.

Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın temel amacı, çocukluk çağı travmalarıyla ilişkili Tramva Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) tedavisi için travmalara odaklanan iki farklı tedavi metodunun (İmajinasyonda Yeniden Yazma (ImRs) ve Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR)) etkili olma ölçülerini karşılaştırmaktır.

Araştırmanın Yöntemi

16 yaşından küçük yaşta çocukluk travması geçiren, çocukluk çağı travmalarıyla ilişkili Tramva Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) olan yetişkinlerin katıldığı çalışmada uluslararası, çok merkezli ve randomize bir klinik çalışma yürütülmüştür. Katılımcılar, tedavi durumuna göre randomize edilmiştir ve birçok zaman noktasında kör hakemler tarafından değerlendirilmişlerdir. Katılımcılar haftada iki defa olmak üzere 90 dakikalık 12 ImRs veya EMDR seansı almışlardır.

Koordinatörünün tedavinin devamının gerekmediği fikrini desteklediği durumlarda, katılımcıların tedavilerini 12 seanslık tedaviyi tamamlamadan önce bitirmelerine izin verildi. Bu gibi durumlarda, değerlendirmeler orijinal planda bulunan zaman noktalarında ölçülmeye devam edildi. Tüm tedavi seansları ses kaydı veya görüntü kaydı ile kaydedildi. İlk seansın tedavi modeline bir giriş niteliği taşıması istendi ve işleme için travma anılarından bir liste oluşturuldu. ImRs durumunda, katılımcılar daha az olumsuz (travmatik olmayan) bir anı ile yeniden yazma denemesi yaptılar. EMDR durumunda ise zaman sıkışıklığı sebebiyle bir deneme yapılmadı. Sonraki her bir seansta travma işlemesi gerekli kılındı.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Tedavi Süreci

ImRs için terapistlerin bilişsel davranışçı terapide temel eğitim almaları gerekiyordu ve EMDR için 1. seviye temel eğitime sahip olmak gerekiyordu. Her iki tedavi için de özellikle çocukluk çağı travmasının tedavisine özel olarak yapılan 2 günlük ek eğitim şart koşuldu. Terapistler IREM’e katılan katılımcıları tedavi etmeye başlamadan önce, video kaydı alınan ve bölge koordinatörü tarafından değerlendirilen en az iki deneme vakasında yeterliliklerini göstermek zorundaydılar. Terapistlere RKÇ boyunca devam eden süpervizyonlar, mestektaşları tarafından sağlandı. Tedavi bütünlüğü, üç ülkeden 60 katılımcının görüntülerini kapsayan kayıtların arasından rastgele seçilerek değerlendiriciler tarafından değerlendirildi. Her katılımcı kasedi, değiştirilmiş EMDR Terapi Uygunluk Derecelendirme Ölçeği ile her öğe 0-2 arasında olacak şekilde derecelendirildi. ImRs Uyum ve Yetkinlik Ölçeğinde ise her bir madde 0-4 arasında değerlendirildi. Tatmin edici bağlılık, EMDR için ortalama 1.34, ImRs için ortalama 3.19 derecelendirmeleriyle gösterildi. Hollandalı katılımcılar için tedavi koşullarının derecelendirme puanları istatistiksel olarak birbirinden ayırt edilebilir analiz edildi.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Tedavi Süreci: ImRs Tedavisi

Arntz ve Weertmen tararından geliştirilen ImRs protokolü takip edildi. Bu protokole göre; birinci aşamada hasta, çocuk-benlik perspektifleri, düşünceleri, duyguları ve ihtiyaçlarından gelen bir travma anısını hatırlar. Daha sonra bu hasta, birinin istismarı durdurarak ve çocuğun diğer ihtiyaçlarını önemseyerek müdahalede bulunması gibi farklı bir son hayal etmeleri için yönlendirilir. İlk altı tedavi seansı için terapist görüntüye girer ve müdahale eder. Yedinci seanstan itibaren, hasta görüntünün içine yetişkin benliği olarak girer ve müdahale eder (ikinci aşama). Üçüncü aşamada hasta, olayı çocuk perspektifinden bakarak yetişkin müdahalesiyle birlikte yeniden deneyimler.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Tedavi Süreci: EMDR Tedavisi

Shapiro tarafından geliştirilen sekiz aşamalı EMDR protokolü takip edildi. İşlenecek ilk travmanın genel değerlendirme, hazırlık ve temel bellek bileşenleri (birinci, ikinci ve üçüncü aşamalar) ilk seansa dahil edildi. Üçüncü aşamadan sekizinci aşamaya kadar olan aktif travma işleme aşamaları ikinci seanstan itibaren tekrarlandı. 12. seansta veya hastaların ilerleyişine bağlı olarak daha öncesinde, seansın odak noktası mevcut tetikleyiciler ve gelecekteki olaylarla ilgili beklenti kaygısıydı. Orijinal EMDR protokolünden tek sapma, tedaviler arasındaki kontaminasyonu önlemek için yapılan engelleri kaldırma stratejilerini veya imajinasyonda yeniden yazmayı kısıtlamaktı.

Araştırmanın Sonuçları

ImRs ve EMDR tedavilerinin, çocukluk çağı travmasından kaynaklanan TSSB semptomlarının tedavisinde ve depresyon, disosiyasyon ve travmatik bilişler gibi diğer semptomları azaltmada etkili olduğu bulunmuştur. Düşük çalışmayı bırakma oranları, tedavilerin katılımcılar tarafından iyi tolere edildiğini göstermiştir. Bu çalışmanın sonuçları, travma odaklı tedavilerin çocukluk çağı travmalarıyla ilişkili TSSB için kullanımına kanıt niteliği taşımaktadır.

Bu araştırmada travmatik anıların uzun süre hatırlanmasını gerektirmeyen iki tedavi, çocukluk deneyimlerinden kaynaklanan travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olan yetişkinler için eşit derecede etkili olarak gözlenmiştir.

Çeviri

Dr Öğretim Üyesi Alişan Burak Yaşar

Psk. Kübra Nalçacı

EMDR 2019 Güncellemeleri!

2019’da, EMDR tedavisine güçlü destek sağlayan, dünyanın en önemli psikolojik ve psikiyatri dergilerinden üçünde, üç önemli makale yayınlanmıştır.

Bu makalelerden biri olan, dünyanın önde gelen multidisipliner bilim dergisi Nature (OF 43.0)de, Baek ve arkadaşları tarafından yayımlandı. Çalışmaları, hayvan denekler üzerinde EMDR’nin etki mekanizmasını ve nöroanatomik yollarını ortaya koyuyor. Yazarlar, bilateral uyarım eklenen müdahale grubunun, kontrol grubuna kıyasla , korku içeren davranışlarda (fobiler) anlamlı ve kalıcı bir azalmaya yol açtığını keşfetmiştir.

Daha ileri EMDR tartışmalarına katkıda bulunan yazarlar, bilateral stimülasyonun superior kollikülüsta ve mediodorsal talamusta nöronal aktiviteyi arttırdığını, böylece amigdalanın bazolateral çekirdeğindeki nöronların uyarılabilirliğini azalttığını bulmuşlardı.

İkinci makale, nörobilimdeki bilimsel literatürün en etkili platformlarından biri olan Neuron’da yayınlandı (IF 14.4). Maddox ve meslektaşları, travmatik belleğin kodlanışını inceledi. Yazarlar ayrıca, rahatsız edici bir deneyimin sinirsel kodlamasını takiben, travmatik hatıraların kalıcılığının altında yatan travmatik hatıraların yendiden yazımı için etkili bir psikoterapi olarak görülen EMDR’yi detaylıca ele alıp tartışmaktadır.

Üçüncü makale, Nature Publishing Group tarafından yayınlanan, bilimsel bir dergi olan Moleküler Psikiyatri’de yayınlandı. İmpact faktörü 11.9’dur. İlk kez, Vinkers ve meslektaşları, EMDR’nin, TSSB’li hastalarda, farklı olarak metillenmiş bölgelerde, özellikle Zinc finger Proteini 57’de (ZFP57), epigenetiği modüle edebileceğini gösterdiler. Bu veriler, ZFP57 metilasyonunun, konuşlandırmaya bağlı TSSB’nin gelişmesinde ve başarılı tedavisinde rolü olduğuna dair kanıtlar sunmakta. Bu, TSSB’nin etiyolojisi ve tedavisi ile ilgili genomik bölgelerin tanımlanmasını sağlayan, psikolojik ve biyolojik sistemler arasındaki etkileşimin çözülmesine yönelik önemli bir adım olarak vurgulanmış durumda.

Kaynakça:

“Neural circuits underlying a psycho-therapeutic regimen for fear disorders”. Jinhee Baek, Sukchan Lee, Taesup Cho, Seong-Wook Kim, Minsoo Kim, Yongwoo Yoon, Ko Keun Kim, Junweon Byun, Sang Jeong Kim, Jaeseung Jeong & Hee-Sup Shin, Nature 566, 339–343 (2019) doi:10.1038/s41586-019-0931-y.

“Deconstructing the Gestalt: Mechanisms of Fear, Threat, and Trauma Memory Encoding”. Stephanie A. Maddox, Jakob Hartmann, Rachel A. Ross and Kerry J. Ressler, Neuron 102, April 3, 2019, https://doi.org/10.1016/j.neuron.2019.03.017

“Successful treatment of post-traumatic stress disorder reverses DNA methylation marks”. Christiaan H. Vinkers, Elbert Geuze, Sanne J. H. van Rooij, Mitzy Kennis, Remmelt R. Schür, Danny M. Nispeling, Alicia K. Smith, Caroline M. Nievergelt, Monica Uddin, Bart P. F. Rutten, Eric Vermetten, Marco P. Boks, Molecular Psychiatry (2019) doi:10.1038/s41380-019-0549-3

BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) Yönteminin Etkileri

BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) Nedir?

BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi), insan davranışı ve duygularından yararlanarak geliştirilen bir psikoterapi yöntemidir. Bu terapinin pek çok psikolojik rahatsızlık alanında etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bu terapi, ruh sağlığını geliştirmeyi amaçlayarak bireye fayda sağlamayan düşünce, duygu ve benzeri bozulmaların sebeplerine odaklanarak bunları iyileştirmeyi hedefler.

BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) Temelli Kendine Yardım Kitaplarının Anksiyete Bozukluğu ve Depresyon Tanılı Hastaların Depresif Belirtileri Üzerindeki Etkisi Çalışması

Çalışma, sözel olarak 56. Ulusal Psikiyatri Kongresinde sunulmuştur. Çalışmanın özeti, yakın zamanda Türk Psikiyatri Dergisi ek sayısında yayımlanacaktır. Ayrıca hakemli bir dergide de yayımlanması adına yaptığımız başvuru süreci devam etmektedir.

Çalışmanın Amacı

Bu çalışmada, bilişsel davranışçı terapi kuramları (BT, BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) , ACT, Şema Terapi) ile hazırlanmış kendine yardım psikoterapi kitaplarının depresif semptomlar üzerindeki etkisinin, plasebo psikoloji kitabı ve kitap önerilmeyen kontrol grubu ile karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu çalışmada ‘Fark Et, Düşün, Hisset, Yaşa’, ‘Hayatı Yeniden Keşfedin’, ‘İyi Hissetmek’ ve ‘Mutluluk Tuzağı’ kitaplarının depresyon ve anksiyete bozukluğu hastalarındaki depresif semptomlar üzerindeki etkilerinin, bilişsel davranışçı terapi müdahaleleri içermediği için placebo kitap olarak seçilen ‘İnsan Olmak’ kitabı ve kitap önerilmeyen olağan tedavi grubu ile karşılaştırılması amaçlanmıştır. Kendine yardım deney grubu kitapları önerilen, kitap önerilmeyen ve plasebo kitap önerilen hastalar randomize kontrollü çalışmamızda incelenmiştir.

Çalışmanın Yöntemi

Marmara Üniversitesi Pendik EAH Psikiyatri Polikliniği’ne Temmuz 2019-Şubat 2020 arasında başvuran depresyon veya anksiyete bozukluğu tanılı, en az ilkokul mezunu gönüllü hastalar alınmıştır. Çalışmaya katılmayı kabul eden hastaların tümüne SCID-I yapılmış, depresyon ve anksiyete bozukluğu grubundaki hastalara randomize şekilde kitap önerilerinde bulunulmuştur. Kitap önerilen ve önerilmeyen tüm hastaların rutin poliklinik tedavileri sürmüştür. Çalışmada GAS, WHOQOL, DASS-21, BAÖ, BDÖ ölçekleri kullanılmıştır. Araştırmaya katılan 110 kişiden 63’ünün ilk ay ölçümleri yapılmıştır. Koronavirüs pandemisi nedeniyle yeni hasta alımı sürdürülememiştir. Kitapların zamanla etkileşimini gözlemlemek için karma-desenli ANOVA uygulanmıştır. Olağan tedavi grubu dışlanarak, deney kitaplarının plasebo kitabıyla karşılaştırılması için ikinci bir ANOVA testi yapılmıştır. Çalışma için Marmara Üniversitesi Etik Kurulundan 09.2019.693 sayılı onay alınmıştır.

Çalışmadan Çıkarılan Bulgular

Karışık desenlerde ANOVA sonucunda Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) ’ndeki düşüşün kitaplar arasındaki farklılığı istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (F(5,57)=2.621, p=0.033, ηp2=0.187). Post-hoc analizlerde zamana göre kitaplar arasındaki farklılık istatistiksel olarak anlamlılık gösteren bir bulguya işaret etmese de, planlı kontrast analizine göre kitapların bütünü ele alındığında depresyon puanlarındaki düşüşün olağan tedavilerde görülen düşüşe göre farklılığı istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (t(57)=2.525, p=0.014). Analiz olağan tedavi grubu çıkarılarak tekrarlandığında, benzer sonuçlar placebo kitap grubuna karşı da bulunmuştur (t(48)=2.501, p=0.016). İstatistiksel olarak ise anlamlı farklılıklar bulunmamıştır (F3,40 = 0.227, p = 0.887, ηp2 = 0.017).

BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) Yönteminin Etkileri

Çalışmanın Sonucu

Depresyon ve anksiteyete bozukluğu tanıları alan hastalarda, BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) kuramı çerçevesinde hazırlanan, Kabul Kararlılık Terapisi, Bilişsel Terapi, Bilişsel Davranışçı Terapi ve Şema Terapi kendine yardım kitapları; depresif skorları düşürmede, plasebo kitaba ve olağan tedavi grubuna göre anlamlı derecede etkilidir. Kitapların uzun vadeli etkilerini gözlemleyebilmek için ileri araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

page1image44983680

Dr. Alişan Burak Yaşar, Dr. Rümeysa Taşdelen, Psk. Afra Selma Taygar, Psk. Esra Uludağ, Dr. Erdoğdu Akça, Dr. K. Fatih Yavuz, Dr. Alp Karaosmanoğlu, Dr. Mehmet Hakan Türkçapar

İstanbul Gelişim Üniversitesi, Psikoloji Bölümü, İstanbul
Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, İstanbul
Üsküdar Üniversitesi, Klinik Psikoloji Bölümü, İstanbul
İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Klinik Psikoloji Bölümü, İstanbul
İstanbul Medipol Üniversitesi, Psikoloji Bölümü, İstanbul
Psikonet Psikoterapi ve Eğitim Merkezi, Serbest Hekim, İstanbul
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, Psikoloji Bölümü, Ankara

EMDR Terapisi ve Çocukluk Çağı Travmalarına Etkileri

EMDR Terapisi Nedir?

EMDR terapisi, Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme adıyla anılan güçlü bir psikoterapi yöntemidir. Bu terapi sayesinde, farklı psikolojik rahatsızlıklara sahip her yaştan pek çok birey başarılı bir şekilde tedavi edilebilmiştir. EMDR terapisi, göz hareketleri ve hafifçe dokunma gibi iki taraflı uyaranları travmatik deneyimin işlenmesini kolaylaştırma amacıyla kullanılmaktadır. Bilateral dikkat odaklanmasının sonucu olarak ise, travmatik anıyla ilişkili sıkıntı ve canlılıkta azalma görülebilmektedir. EMDR terapisi yalnızca psikolojik rahatsızlığın getirdiği semptomları ortadan kaldırmaz. Bununla birlikte yeni bir bakış açısı, pozitif duygular ve inançlar, düşünceler kazandırarak bireyin kişisel gelişimine katkıda bulunur.

EMDR terapisi, Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme adıyla anılan güçlü bir psikoterapi yöntemidir.

Cambridge University Press tarafından yapılan İmajinasyonda Yeniden Yazma (ImRs) ve Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR) terapilerinin çocukluk çağı travmalarının tedavilerinde etkililiği çalışması Royal College of Psychiatrists adına yayınlanmıştır. Çalışmada, Shapiro tarafından geliştirilen sekiz aşamalı EMDR terapisi protokolü takip edilmiştir. Orijinal EMDR terapisi protokolünden tek sapma, tedaviler arasındaki kontaminasyonu önlemek için yapılan engelleri kaldırma stratejilerini veya imajinasyonda yeniden yazmayı kısıtlamak olmuştur.

Bu randomize kontrollü çalışma (RKÇ), çocukluk çağı travmalarıyla ilişkili TSSB tedavisinde kullanılan ImRs ve EMDR terapisi tekniklerini direkt olarak karşılaştırma çalışmalarının yetersizliği üzerine tasarlanmıştır.

Çalışmanın Arka Planı

Çocukluk deneyimlerinden dolayı travma sonrası stres bozukluğu olan yetişkinleri (Ch-PTSD) etkili bir şekilde tedavi eden ve hastalar tarafından iyi tolere edilen tedavilerin araştırılması, bu popülasyon için sonuçların iyileştirilmesi açısından gereklidir.

Çalışmanın Amaçları

Bu çalışmanın amacı, çocukluk çağı travmalarıyla ilişkili TSSB’nin tedavisi için iki farklı travma odaklı tedavinin etkililiğini karşılaştırmaktır: İmajinasyonda Yeniden Yazma (ImRs) ve Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR).

Çalışmanın Yöntemi

16 yaşından önce çocukluk travması geçiren, çocukluk çağı travmalarıyla ilişkili TSSB’si olan yetişkinleri kattığımız çalışmamızda uluslararası, çok merkezli, randomize bir klinik çalışma yürüttük. Katılımcıların randomize edilmesi tedavi öncesi değerlendirilmesinde blok randomizasyon (blok sayısı randomize olmak üzere blok başına iki, dört ve altı kişi) kullanılarak yapıldı. Randomizasyon her bir test yeri için cinsiyet dağılımı kontrol edilerek yapıldı. Katılımcılar, tedavi durumuna göre randomize edildi ve birçok zaman noktasında kör hakemler tarafından değerlendirildiler. Katılımcılar haftada iki defa olmak üzere 90 dakikalık 12 ImRs veya EMDR seansı aldılar.

Çalışma Bulguları

Toplam 155 katılımcı tedavi sonu analizine dahil edildi. Çalışmadan çıkma oranları %7,7 ile düşüktü. Tekrarlanan ölçümlerin genelleştirilmiş bir doğrusal karma modeli, gözlemlenen travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) semptomlarının tedavi sonrası 8 haftalık değerlendirmede hem ImRs (d = 1.72) hem de EMDR terapisi (d = 1.73) için önemli ölçüde azaldığını gösterdi. İkincil sonuç ölçümleri ve TSSB semptomları öz değerlendirme ölçümleriyle de benzer sonuçlar görüldü. İki tedavi arasında tedavi sonrası ve takip değerlendirmelerinde yapılan herhangi bir standardize testte anlamlı bir fark görülmedi.

Çalışmanın Sonuçları

ImRs ve EMDR terapisi tedavilerinin çocukluk çağı travmasından kaynaklanan TSSB semptomlarının tedavisinde ve depresyon, disosiyasyon ve travmatik bilişler gibi diğer semptomları azaltmada etkili olduğu bulunmuştur. Düşük çalışmayı bırakma oranları, tedavilerin katılımcılar tarafından iyi tolere edildiğini göstermiştir. Bu çalışmanın sonuçları, travma odaklı tedavilerin çocukluk çağı travmalarıyla ilişkili TSSB için kullanımına kanıt niteliği taşımaktadır.

Çocukluk Çağı Travmalarına Yönelik Yeni Bir Araştırmanın Sonuçları

Dün Jama Network’te karşılaştığımve birkaç ay önce alandaki önemli dergilerden The British Journal of Psychiatry’de yayınlanan bir makaleve savunduğu hipotez nedeni ile heyecanlanıp ilgi duyanlar için paylaşmak istedim. Çocukluk çağı travmaları olan hastalara yaklaşım için önemli bir araştırma olduğunu düşünüyorum.

“TSSB tedavisi için Çocukluk Çağı Travmalarının ayrıntılarını ile detaylı bir şekilde temas etmek şart değildir” başlığını taşıyan JAMA’daki bilgilendirme “Çocukluk travması sonrası travma sonrası stres bozukluğu olan yetişkinler için tedavi olarak Imagery rescripting ve EMDR: randomize klinik çalışma” makalesi hakkında.

EMDR 8 aşamalı bir protokolle, adaptif bilgi işlemleme teorisi üzerine kurulmuş ve bilateral uyarımı kullanan bir psikoterapi. İmajinasyonda yeniden yazma tekniğinde ise tanımlı bir protokol halinde hayali olarak olayın süreci ve sonucu ile ilgili hastanın temel ihtiyaçlarına yönelik alternatif olumlu bir sonlanımla çalışılır.

Bu randomize kontrollü araştırmada travmatik anıların uzun süre hatırlanmasını gerektirmeyen iki tedavi, çocukluk deneyimlerinden kaynaklanan travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olan yetişkinler için eşit derecede etkili olarak gözlenmiş.

Bu çalışma da daha önceki çalışmalara benzer şekilde, TSSB olgularında travma odaklı yaklaşımların önemini vurguluyor diye düşünüyorum. Hem metadoloji, hem araştırma ekibi hem de yayınlandığı dergi açısından araştırma sonuçları dikkate değer diyebiliriz. İmajinasyonda Yeniden Yazma Tekniği, Şema Terapide özellikle tanımlanmış bir teknik olmakla birlikte, Bilişsel Davranışçı Terapi ve EMDR terapisi gibi pek çok yaklaşımda aktif olarak kullanılan protokollerle çok benzerlik gösteriyor. Bu yaklaşım ile hastalar, travmalarından duygusal ihtiyaçlarıyla daha yakından uyumlu farklı bir sonuç hayal ederler Çalışmanın ortalama yaşı 39 olan 155 katılımcısına, rastgele haftada iki kez görüntüleri yeniden yazma (ImR) veya göz hareketi ile duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR) olmak üzere doksan dakikalık 12 seans uygulanmış. Her iki tedavi de 8 hafta sonra TSSB semptomlarını, depresyon, utanç, suçluluk ve düşmanlığı önemli ölçüde azaltmış. İyileşimin 1 yıl sürdüğü gösterilmiş. İyileşmenin, tedavi bittikten sonra sürmesi de çok önemli diye düşünüyorum. Halen psikoterapi araştırmalarında uygulama ile ilgili karıştırıcı pek çok faktörün dışlanabileceği daha berrak pek çok araştırmaya ihtiyaç var elbette…

Fakat EMDR ile ilgili bilateral uyarım ve tetikleyici birlikteliğinin travmatik stres belirtilerindeki azalmasını gösteren fare araştırmasının ardından bu çalışma da travmaya daha az maruz kalarak uygulanan tedavilerin hem kısa hem uzun vadeli etkilerle ilgili önemli bir bilgi veriyor diye düşünüyorum. Tabi çalışmanın önemli bir farklılığı aslında Şema Terapi yaklaşımının da EMDR ile benzer şekilde etkilerini göstermiş olması diye düşünüyorum.

Psikanaliz ve İnsanlık

Psikanaliz bugünkü psikoloji ve psikiyatri biliminin kuruluşunda çok kritik bir mihenk taşıdır. Bugün bir tıkla taradığımız binlerce kitap ve makaleye erişim konforundan uzak yıllarda Psikanalizin Keşfi diyebileceğimiz Düşlerin Yorumu kitabı ve devamındaki kuramsal ve uygulamalı çalışmaları ile Freud tartışmasız bir devrim ortaya koymuştur. Aslında kitabın yazımından önce Freud’un da esinlendiğini saklamadığı pek çok edebiyatçı bilinç dışı ve bilinç işlevleri hakkında çok sayıda yazı kaleme almıştı fakat bugün de aynı öneme sahip şekilde Freud tüm bunları bilimsel ve akademik bir çalışma ile yan yana getirmiş ve Psikanalizin Kuramını bir kuram olarak ortaya koymuştur. Nitekim düşlerin yorumu kitabının referans bölümünde onlarca referans paylaşmıştır.

yüzyılın çok önemli düşünürlerinden biri olan Freud’un devrimsel niteliğindeki katkısı insan zihnini araştırmak için yeni bir yol sunmasıydı. Bugün psikanalize bir rakip olarak ortaya çıkan ve üzerinde sayısız araştırma yapılan diğer psikoterapi alanlarından Bilişsel Davranışçı Terapinin Kurucusu A. Beck ve …. De psikanaliz eğitimi almışlardı. Bugün ruhsal bozukluklarda psikanaliz dışında pek çok yaklaşım olsa da her birinde psikanalizin izlerini görmek mümkündür. Hatta popüler kültür ve halk arasında da psikanaliz terimleri o kadar içselleştirilmiştir ki bilinçaltı bilinç dışı ego gibi terimleri sıklıkla günlük hayatta kullanılırken görürüz. Aslında halk arasında yanlış şekilde kullanılıyor olsa da hem psikanalizin dışındaki psikoterapi yöntemlerinde hem de toplumsal dilde psikanaliz yerleşmiştir ve kültürel bir değere de kavuşmuştur diyebiliriz. …. Açıklamadan önce de elma yere düşüyordu ve yer çekimi vardı. Ama … açıkladıktan sonra insanlar bunu daha iyi kavradı ve bilimsel olarak kullanabilir oldu. Freud’un kuramının göstergeleri de günlük hayatta sürekli gözümüzün önündedir. Psikanalizin günlük hayattaki karşımıza çıkan yerlerine değinmeden Freud’un kendi ağzından bu devrimi nasıl tanıttığını alıntılamak istiyorum.

Narsisizme Üç Darbe*

Sigmund Narsisizme Üç Darbe*

Sigmund Freud

Sigmund Freud’un (1856–1939) dört ayrı eserinden alınan aşağıdaki bölümler bu büyük Viyanalı psikoloğun insanın doğası ve kaderi kavramları konusundaki belli başlı görüşlerini ortaya koymaktadır. Bu dört eser Psikanalizin Zorluklarından Biri (1917), Psikanalist için yeni Giriş Dersleri (1933), “Sınırlandırılabilenin ve Sınırlandırılamayanın Analizi” (1937) ve Uygarlık ve Hoşnutsuzlukları’dır (1930).

(…) İnsanın genel narsisizminin, insanlığın kendine duyduğu sevginin, bugüne kadar üç defa bilimin araştırmalarıyla nasıl yaralandığını tarif edeceğim.

İkametgâhı olan dünya hakkındaki merakı ilk defa harekete geçtiğinde, insan bu mekânın evrenin merkezi olduğuna, güneşin, ayın ve gezegenlerin etrafında döndüğüne inandı. Bu inanışıyla naif biçimde kendi duyusal algılarının emirlerini dinlemiş oluyordu çünkü dünyanın hareket ettiğini hissetmiyordu ve görüşünün engellenmediği her durumda kendini bir dairenin merkezinde buluyordu, tüm dünya da etrafındaydı. Yeryüzündeki merkezi konumu onun için evrendeki egemenliğinin bir işaretiydi ve kendini dünyanın efendisi sayma eğilimine de pek güzel uyuyordu.

Bu narsisist yanılsamayı yok eden On Altıncı yüzyılda Kopernik ve onun eserleri olmuştu. (…) Bu çalışmalar genel olarak kabul gördüğünde insanlığın kendine duyduğu sevgi ilk darbeyi almış oldu; kozmolojik darbe.

Kültür yolundaki gelişmeler sırasında insan hayvanlar krallığındaki diğer yaratıklar üzerinde hâkim bir konum elde etmişti. Ancak bu üstünlük ile yetinmeyerek kendi doğası ile onların doğası arasında bir uçurum yaratmaya başladı. Onlarda akıl olduğunu inkâr etti, kendine ölümsüz bir ruh isnat etti ve kendisi ile hayvanlar krallığı arasındaki kan bağını yok edecek ilahi bir türeyiş iddiasında bulundu.

Hepimiz biliyoruz ki yarım yüzyıldan biraz daha fazla zaman önce Charles Darwin’in, işbirlikçilerinin ve seleflerinin araştırmaları sayesinde insanın bu tahmini sona erdirildi. İnsan, hayvanlardan farklı veya onlardan üstün değildi: kendisi de bir hayvan ırkından geliyordu ve bu ırkın bazılarıyla daha yakın, bazılarıyla daha uzak ilişkilere sahipti. Sonradan geliştirdiği çoğalma, hem fiziksel yapısındaki hem de zihinsel yaratılışındaki benzerlik delillerini silememişti. Bu insan narsisizmine vurulan ikinci ve biyolojik darbeydi.

Psikolojik olan üçüncü darbe muhtemelen en yaralayıcısıydı.

Dış dünyayla olan ilişkilerinde mütevazı olsa da insan kendi ruhunda kendini üstün hisseder. İnsan, egosunun merkezinde bir yerlerde kendi dürtülerini ve eylemlerini izlemek ve talepleriyle uyup uymadıklarına bakmak için bir gözleme organı geliştirmiştir. Uyumlu değillerse dürtüler kesin biçimde yasaklanır ve gemlenir. Kendi içsel algısı, bilinci, egoya zihnin çalışmasındaki tüm önemli olaylarla ilgili haberleri getirir ve bu raporlarla harekete geçen irade egonun emirlerini yerine getirir ve bağımsız biçimde kendi kendini gerçekleştirmeye çalışan eğilimleri değiştirir. (…)

Ama (psikanaliz tarafından gerçekleştirilen) iki keşif – cinsel içgüdülerin yaşamlarının tamamen gemlenemeyeceği ve zihinsel süreçlerin aslında bilinçsiz olduğu ve egoya sadece eksik ve güvenilmez algılar aracılığıyla eriştiği ve böylece egonun kontrolü altına girdiği – egonun kendi evinin hâkimi olmadığını ortaya koydu. Bu iki keşif insanın kendisine duyduğu sevgiye üçüncü bir yara açtı, ben buna psikolojik darbe diyorum. Egonun psikanalizi sevmemesine ve ona inanmamakta ısrar etmesine şaşmamak gerek.

* Sigmund Freud, Toplu Makaleler, çeviren Joan Riviere, cilt IV, s. 350-352, 355. The Hogarth Press Ltd.

Pandemi Döneminde EMDR

EMDR Terapisi Travma Sonrası Stres Bozukluğu başta olmak üzere pek çok durum ve sendrom için etkili olduğu kanıtlanmış bir psikoterapi yöntemidir. Özellikle travma ile çalışırken sıklıkla travmatik olayın kendisi kadar, travmadan sonra diğer insanların tutum ve davranışlarının da insanları etkilediğini görmekteyiz. Psikoterapide EMDR ile yoğunlaştığımız travmalar hastalığın kendisi ve kaygılarından çok ilginçtir ki hastalıktan sonra diğer insanların tepkileri ve tutumları olabiliyor. Depresyon, Panik Bozukluğu, Sosyal Fobi ve diğer Psikiyatrik Hastalıklar ile psikolojik problemlerle daha az karşılaşabilmek için olmazsa olmaz ve akıldan çıkarılmaması gereken şey, toplumsal damgalama ve ötekileştirmenin azaltılması için yapılacak uygulamalar en az psikoterapi araştırmaları ve uygulamalar kadar önemli olduğudur.